ข้อวัตร-ปฏิบัติ 1

ข้อวัตรปฎิบัตินี้ได้คัดลอก ถอดแถบเสียงจากการอบรมพระธรรมเทศนาของ หลวงพ่อแบน ธนากโร วัดดอยธรรมเจดีย์ ต.ตองโขบ อ.โคกศรีสุพรรณ จ.สกลนคร
หัวข้อหลัก 02 ข้อวัตรสำหรับนักบวช
หัวข้อย่อย 01 ข้อวัตรก่อนฉันอาหาร หลังฉันอาหาร

ลำดับที่ 001 เลขที่เทป 091/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290714 วันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2529
หลังจากที่เราผ่านการงานเรื่องการขบการฉันเรียบร้อยแล้ว เก็บบาตรเก็บจีวรเรียบร้อย ปัดกวาดเสนาสนะที่อยู่ที่อาศัยของเราเรียบร้อย ตรวจดูอะไรต่อมิอะไรให้มันเรียบร้อย อย่าให้มีความรุงรัง หรือว่ารกรุงรัง อย่าให้มีความไม่เรียบร้อยอยู่ในที่พักในกุฏิของเรา จะว่าเป็นเสื่อ จะว่าเป็นหมอน จะว่าเป็นอะไรต่อมิอะไร จนกระทั่งผ้าเช็ดเท้า โจกน้ำกาน้ำอะไรให้เรียบร้อย พื้นก็ให้สะอาดสะอ้านบริเวณฝาข้างนอกฝาข้างใน อย่าให้มีฝุ่นแล้วก็อย่าให้มีหยากเยื่อใยแมงมุมเกาะ เป็นการรักษาสุขภาพอนามัย เป็นการรักษาจิตใจของเรานี้ ให้มีความเบิกบานอยู่เสมอเพราะไม่มีอะไรเป็นเครื่องสะกิดให้เกิดความรำคาญ

ลำดับที่ 002 เลขที่เทป 067/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290620 วันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2529
หลังจากการพิจารณาเรียบร้อย ในอาหารบิณฑบาตตั้งหน้าตั้งตาฉัน ขนาดไหนพอดีเอาตรงพอดีนั้นล่ะ อิ่มแล้วก็ให้ระมัดระวังอย่าให้รวดเร็วนัก คอยดูท่านผู้ที่ยังไม่ทันอิ่มบ้าง ผู้ที่ช้าก็อย่าให้ช้าเกินพอดี ให้ดูหมู่บ้าง เพราะเราอยู่ด้วยกัน ผู้ที่เร็วก็ต้องดูผู้ช้า ผู้ช้าก็ดูผู้เร็ว มันจึงเป็นอันเดียวกัน ต่างคนก็ต่างไม่มองกัน มันก็เลยแยกกัน มันไม่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เวลานั้นก็พากันไปล้างบาตรล้างอะไรกันเรียบร้อย อย่าหาเรื่องคุยกันที่ไม่จำเป็นที่เราจะต้องพูดจะต้องคุย อย่าหาเรื่องที่ไม่จำเป็นมาพูดมาคุยกัน ล้างบาตรล้างพกเรียบร้อย เอาบาตรเช็ดบาตร ล้างบาตรให้สะอาดไม่ใช่ว่าล้างสักแต่ว่าล้าง ล้างให้สะอาด ๆ เช็ดให้แห้ง มีแดดผึ่งแดดเล็กน้อย ไม่มีแดดก็หมายความว่า ไม่มีแดดจะผึ่ง หลังจากล้างบาตรล้างพกเรียบร้อยแล้ว ไม่มีความจำเป็นอะไร รีบเก็บบาตรเก็บพกไปกุฏิ อย่าไปแช่โดยไม่จำเป็น มันชอบมีผ่าน ๆ ตาอยู่ หลังจากข้อปฏิบัติอะไร ปัดกวาดนั้นปัดกวาดนี้ เก็บนั้นเก็บนี้แล้ว ข้อวัตรภายในหลังฉันแล้วกลับกุฏิ เพราะหน้าที่การงานของเรายังมีกันมาก กลับไปกุฏิผึ่งผ้าผึ่งแพร ถ้าหากว่ามีราวมีแดด ผึ่งเล็กน้อยพอสมควร แล้วก็เก็บให้เรียบร้อย

ลำดับที่ 003 เลขที่เทป 067/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290620 วันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2529
เจ้าเดินดัง เดินในศาลาตุ่ม ๆ ๆ เดินเร็วเดินไม่ให้ดังก็ได้ ก้าวเท้าสั้น ๆ สักหน่อย แล้วก็เอาปลายเท้านะลงก่อนนี้ อย่าก้าวขายาวนัก เดินไว ๆ เดินก้าวขาเร็ว ๆ เอา มีสติระมัดระวังในการเดิน ดังเราก็รู้ อันนี้เรื่องการเดินดัง
แล้วเรื่องขึ้นศาลาเช็ดเท้าไม่แห้ง อันนี้ก็อย่าให้เห็นอีก ล้างตีนไม่เช็ดเท้า เท้าไม่แห้ง ในเมื่อเช็ดเท้าไม่แห้ง เดินมาบนศาลามันก็เปียกนะ อันนี้ให้จำเอาไว้แล้วก็ให้จำไว้ทั่ว ๆ ไปด้วย เดินบนศาลาอย่าเดินดัง ล้างเท้าให้สะอาดเช็ดเท้าให้แห้ง ผ้าเช็ดเท้าถ้าสกปรก อย่าให้ใครต้องบอก เอาไปซักเพราะเราได้ใช้ ใช้ของสะอาดดีกว่าใช้ของสกปรก

ลำดับที่ 004 เลขที่เทป 012/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290116 วันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2529
พูดถึงระหว่างฉัน ฉันยังไม่อิ่มก็รักษาความสงบ อิ่มแล้วไม่ใช่เป๊ก ๆ แสดงว่าเจ้าของอิ่มแล้ว อยู่ในความสงบเรียบร้อย คอยหมู่เพื่อนพอสมควร เพราะความต้องการของธาตุขันธ์แต่ละองค์ แต่ละท่านไม่เสมอกัน เป็นการให้เวลาให้โอกาสกัน อยู่ในความสงบเรียบร้อย ไม่ให้เร่ง ไม่ให้เตือนกัน ในเมื่อพอสมควร เราจะค่อยเลิก ผู้ที่ช้าก็ให้มีการตื่นตัวให้เร่งเจ้าของให้เร็ว อย่าพอใจในการที่เรียกว่าลุกทีหลังหมู่เพื่อนทุกครั้งไป การล้างบาตรล้างพกก็ให้มีสติสตัง อย่าคุยกันอย่างไม่มีสติ การล้างบาตรก็ให้ภาวนาไปด้วย ถือเป็นข้อปฏิบัติ ไม่ให้เสียการภาวนาของเรา การล้างบาตร การเช็ดบาตร การเอาบาตรเข้าถุง พระวินัยท่านพูดกันระหว่างล้างเป็นอาบัติทุกกฎ เดี๋ยวนี้บางแห่งมันเหมือนกับคนเมาเหล้านี่ ระหว่างล้างบาตรก็ดี ระหว่างเช็ดบาตร ระหว่างเอาบาตรเข้าถุง มันเมาอารมณ์สัญญา ไม่รู้เสียงอะไรต่อมิอะไร เหลียวดูมีแต่หัวใส่กัน หน้ามีแต่แยกเขี้ยวใส่กันนี้ อย่าให้มันเป็นอย่างนั้น

ลำดับที่ 005 เลขที่เทป 012/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290116 วันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2529
ในเมื่อล้างบาตรล้างพกเก็บบาตรเรียบร้อยแล้ว ข้อวัตรปฏิบัติอะไร ให้รีบ รีบ.....เข้าใจไหมความหมาย คำพูดว่ารีบนี้ หลังจากนั้นแล้วกลับไปกุฏิ ผึ่งบาตรนิดหน่อย เก็บบริขารอะไรให้เรียบร้อย กุฏิของเราก็เหมือนกัน ในกุฏิบางกุฏิรก ไปเดินตรวจดู บางทีไม่มีความเรียบร้อย บางกุฏิก็เรียบร้อย บางกุฏิไม่เรียบร้อยเลย หาความเรียบร้อยไม่ได้ คำว่าข้อปฏิบัติเรียบร้อยจนกระทั่งผ้าเช็ดเท้า หมอนก็ต้องเรียบร้อย ผ้าปลอกหมอนก็ต้องเรียบร้อย ผ้าห่มนอนก็ต้องเรียบร้อย ผ้าสังฆาฏิ ผ้าสบง วางก็ให้เรียบร้อย
ย่ามก็ให้เรียบร้อย กาก็ให้เรียบร้อย แก้วก็ให้เรียบร้อย เรียกว่าทุกอย่าง เครื่องใช้ไม้สอยของเรา ต้องให้มันเป็นลักษณะที่เรียกว่า เครื่องใช้ไม้สอยของพระที่อยู่อาศัย ก็ที่อยู่อาศัยของพระ ต้องให้มันสะอาดสะอ้าน ให้มันเรียบร้อยทุกสิ่งทุกอย่าง มองอย่าให้มันมีอะไรสะดุดตา มองอะไรอย่าให้มีอะไรรกหูรกตา

ลำดับที่ 006 เลขที่เทป 012/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290116 วันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2529
เรียบร้อยเก็บบาตรเก็บอะไร บริขาร ไปเดินจงกรม แต่ก่อนท่านปฏิบัติกันเป็นลักษณะนี้ ฉันจังหันแล้ว เรียบร้อยทุกสิ่งทุกอย่าง ข้อปฏิบัติหลังจากฉัน ต่างก็มุ่งหน้าหาทางเดินจงกรมกัน พิจารณาอตีตาปัจจักเวก พิจารณาอาหารที่บริโภคขบฉันเข้าไปแล้ว ประวัติของครูบาอาจารย์แต่ละองค์ แต่ละองค์ที่ท่านเขียนกันไว้ หรือท่านเล่าให้ฟังหลังจากฉันจังหันแล้ว ก็มีแต่ไปเดินจงกรม ถึง 10 โมง 11 โมง ถึงเที่ยง
ส่วนมากเป็นอย่างนั้น เดินจนกระทั่งชำระความง่วงเหงาหาวนอน จิตใจเบิกบานเบา ถ้าหากว่าจะไปพักผ่อนก็พักผ่อน พักผ่อนก็ไม่นาน ไปนอนอย่ามัวเมา พอบ่ายหนึ่ง บ่ายสองนี้ บ่ายหนึ่งลุกขึ้น นั่งภาวนา บ่ายสองบางทีไปเดินจงกรมก็ได้ วันหนึ่งกลางวันนี้ เดินจงกรมได้ 2 ครั้ง กลางวันหลังจากฉัน กับเวลาตอนบ่ายนี้

ลำดับที่ 007 เลขที่เทป 011/26 ชื่อแฟ้มข้อมูล 261220 วันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2526
ท่านพูดอยู่เสมอให้มีความเคารพในเครื่องใช้ไม้สอย ให้มีความเคารพจนกระทั่งผ้าเช็ดเท้านี่ ผ้าเช็ดเท้าในกุฏิก็พยายามจัดให้เป็นระเบียบ และก็พยายามไม่ให้สกปรก ถ้าหาก...พอที่เห็นว่าพอซักก็ซักเสีย นี่...ถ้าหากว่าในส่วนรวมก็หลายคนก็ต้องช่วยกันดู ช่วยกันจัด ช่วยกันทำ ไม่ควรพากันทอดธุระ หลังจากเวลาบิณฑบาตนี่ เวลากลับจากบิณฑบาต เณรเถรก็คล้าย ๆ กับว่ารับบาตรนี่ ครูบาอาจารย์ขากลับมาก็รับบาตร กลับมาก่อนเอาบาตรวางแก้บาตรแก้พก ถ้าหากครูบาอาจารย์ยังไม่ทันมา นี่แก้บาตรเรียบร้อยแล้ว ก็เตรียมคอยครูบาอาจารย์ มาคอยล้างเท้าเช็ดเท้า นี่...แล้วผ้าสังฆาฏิรับทั้งครูบาอาจารย์และผู้มาที่หลัง เรียกว่าวัตรของผู้มาก่อน อะไรเหล่านี้ จึงว่าเรื่องเหล่านี้เป็นเรื่องที่ควรศึกษา ควรรักษาเอาไว้ จะเป็นสมบัติที่มีค่าของพระศาสนา จะเป็นตัวอย่างแก่ผู้ที่มาฝึกหัด จะเป็นตัวอย่างแก่กุลบุตรผู้ที่มาบวชทีหลัง จะได้รับทราบจะได้ศึกษา จะได้พากันปฏิบัติตาม ถ้าหากว่าไม่มีผู้ทำไม่มีผู้นำ ไม่มีผู้พาทำ คนมาบวชมันก็ชาวบ้านนี่ การบวชก็ไม่มีโอกาสได้ศึกษาอบรม เพราะผู้อยู่ก่อนก็ไม่มีธรรมที่จะให้อบรม
ลำดับที่ 008 เลขที่เทป 140/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290923 วันที่ 23 กันยายน พ.ศ. 2529
ล้างบาตรล้างพกก็ดี อย่าลืมในการกระทำ สติให้มีอยู่ อย่าลืมในการกระทำความเพียรไว้ในใจ ต่างองค์ต่างล้าง ต่างคนต่างล้าง ถึงเวลาก็พากันมาเช็ดบาตรอะไรต่ออะไร เก็บบาตรเก็บพก เก็บกระดงกระโถน เป็นระเบียบเรียบร้อย ต่างคนต่างทำตามหน้าที่ อย่าถือว่าไม่ใช่หน้าที่ของเจ้าของ ผู้หนึ่งทำแล้วคนนั้นทำแล้ว เราไม่ต้องทำ อย่าไปคิดอย่างนั้น คิดอย่างนั้นผิด ในเมื่อเรียบร้อยแล้วเก็บบาตรเก็บกระโถน ข้อวัตรปฏิบัติสอดสายไปเรียบร้อยกลับที่พัก อย่างเมื่อเช้ามีอันนั้นอันนี้คุยกันไม่เป็นท่า ไอ้ของไม่เป็นท่า เพราะไอ้เจ้ากิเลสมันต้องการให้เป็นอย่างนั้น ตรงไหนไม่เป็นท่า มันอยากให้ทำอย่างนั้น มันอยากให้เป็นอย่างนั้น เมื่อเช้ายังบอกทำไมไม่ไปสักที ไม่ขึ้นสักที ซึ่งมันมีความจำเป็นอะไรที่จะไปยืนคุยกันอยู่ ที่พูดนี่ไม่ใช่ว่าไม่มองนะ ที่คุยกันหนะคุยกันด้วยเหตุด้วยผล มีความจำเป็นหรือไม่ ถ้ามีเหตุผลมีความจำเป็นเราก็พอที่จะอ่านออก คุยกันอย่างที่เรียกว่ามันเกินความจำเป็นหรือ มันจำเป็นที่จะต้องไปคุย เราก็พออ่านออกไม่ใช่มุ่งแต่จะหายกโทษ ไม่ใช่มุ่งแต่จะตำหนิกัน เพราะโทษใครก็ไม่ต้องการ ความไม่ถูกต้องใครก็ไม่ต้องการ เราก็ต้องบอกกล่าวกัน จึงเรียกว่ามีความเมตตาหวังดีต่อกัน

ลำดับที่ 009เลขที่เทป 140/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290923 วันที่ 23 กันยายน พ.ศ. 2529
ระหว่างทำข้อวัตรปฏิบัติกริยามารยาทให้ระวังมันจึงเป็นข้อวัตร มันจึงเป็นข้อปฏิบัติ ถ้าหากว่าไม่ระวัง ไม่เป็นดอก ทำแต่ไม่เป็น การปัดการกวาดการเช็ดการถู ทำสารพัดไม่ตั้งอกตั้งใจ ไม่มีการกระทำภายในใจไม่เป็นข้อปฏิบัติ คนใช้ที่เขารับจ้าง คนใช้ถูบ้านถูช่อง เขาเป็นข้อปฏิบัติเมื่อไร มันต้องมีการกระทำภายในใจเคารพในการกระทำนั้น มีความพอใจในการกระทำ มีความสำรวมจิตสำรวมใจ การกระทำเป็นข้อปฏิบัติมาจากจิตจากใจทุกสิ่งทุกอย่าง ข้อปฏิบัติหมดใจไม่มีข้อปฏิบัติ ใจไม่มีข้อปฏิบัติแล้ว ทำสิ่งที่ข้อปฏิบัติมันก็ไม่เป็น มันขวาง มันขวางมาแต่ผู้ทำ ขวางตาขวางหูชาวบ้านเขจา เปิดประตู เปิดหน้าต่าง ปิดประตู ปิดหน้าต่างทำยังไง จึงจะไม่ให้มีเสียง วางกาวางขวดน้ำ วางแก้ววางจอกน้ำวางกระโถน ทำยังไงจึงจะไม่ให้มีเสียงวางถ้วยวางชาม ถ้วยชามมันก็ไม่ค่อยจะมีเสียง มีบ้างก็เป็นหม้อเล็ก ๆ น้อย การวางบาตรก็เหมือนกัน ไม่ใช่ย่อนตึบวางตึบ มี ที่พูดนี่มันเห็นหน้าก็น่าเห็นใจ บิณฑบาตมันไกล มาวางตึบ ๆ ตับ ๆ ขาดความเคารพ สายบาตรไม่ใช่ทิ้งย่อนรุ่ม ๆ ร่าม ๆ จะต้องพับให้เรียบร้อยวางไว้บนบาตร จึงว่าให้พากันระมัดระวัง ระวังเจ้าของนั้นล่ะให้มาก

ลำดับที่ 010 เลขที่เทป 999/29 ชื่อแฟ้มข้อมูล 290808 วันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2529
เช็ดบาตรก็เหมือนกัน เช็ดด้วยความสงบ นั่งก็ให้นั่งเป็นระเบียบ ทำไงจะเป็นระเบียบ ผู้น้อยก็ดูที่นั่งเจ้าของที่นั่งอยู่นั้น ผู้ใหญ่ก็ให้ดูที่นั่งของเจ้าของนั้น ผู้น้อยนั่งสูงผู้ใหญ่นั่งต่ำ ต่างคนก็ต่างไม่ดูเจ้าของ การปฏิบัติธรรมมันต้องดูเจ้าของเรียบร้อย แล้วเอาบาตรใส่ถุงเรียบร้อย ข้อวัตรปฏิบัติการปัดการกวาด การเก็บนั่งจัดนี้เรียบร้อย ทุกสิ่งทุกอย่างเรียบร้อย แล้วก็กลับที่พักกัน มีแดดเอาบาตรตากซะก่อนพอสมควร